Τυχαιότητα και Απροβλεψιμότητα
Σκοπός του άρθρου είναι να βοηθήσει:
- στελέχη επιχειρήσεων και οργανισμών
- άτομα και μέλη ομάδων
- προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές σε τομείς όπως
το μάνατζμεντ, η διοίκηση επιχειρήσεων, οι κοινωνικές, πολιτικές και στρατιωτικές επιστήμες,
να κατανοήσουν σωστότερα τους όρους τυχαιότητα και απροβλεψιμότητα, ώστε να καταφέρουν να τους διαχειριστούν ουσιαστικότερα και αποτελεσματικότερα, τόσο στην επαγγελματική, επιχειρηματική ή φοιτητική τους ζωή, όσο και στην καθημερινότητά τους.
Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στους προβλέψιμους και μη, εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους.
Οι παράγοντες που τους προκαλούν είναι η τυχαιότητα και η απροβλεψιμότητα, οι οποίοι εκφράζονται και ως:
Black Swan:
Καταστάσεις που δεν μπορείς να προβλέψεις και να διαχειριστείς ή χρειάζεται να ενεργοποιήσεις προηγούμενη εκπαίδευση και γνώσεις, για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Παράδειγμα: Πλημμύρες, Πυρκαγιές, Σεισμοί, Κυκλώνες κλπ.
Grey Swan:
Ένα πολύ πιθανό συμβάν που μπορεί να προβλεφθεί. Είναι αποτέλεσμα μιας σειράς αλυσιδωτών επιπτώσεων. Μετά την εκδήλωσή του η προσοχή και η έρευνα εστιάζεται στην επάρκεια και το ποσοστό εφαρμογής του Ανθρώπινου Παράγοντα.
White Swan:
Ένα γεγονός που πιθανότατα θα συμβεί και οι επιπτώσεις του μπορούν εύκολα να προβλεφθούν και να εκτιμηθούν.
Παράδειγμα: Πανδημία COVID-19, day to day business operations κ.α
Κόκκινες Καταστάσεις
Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι αυτές που ονομάζουμε Καταστάσεις Εκτάκτου Ανάγκης ή Κόκκινες Καταστάσεις. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τις σκέψεις μας, αλλά όχι τις δράσεις μας.
Οι Black, Grey & White Swan είναι σε γενικές γραμμές οι περιπτώσεις αυτές που προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι ήταν προβλέψιμες.
Τις Κόκκινες Καταστάσεις από την άλλη, έχουμε την τάση να τις παρουσιάζουμε ως λιγότερο προβλέψιμες, με σκοπό να δικαιολογήσουμε την αδυναμία μας να τις διαχειριστούμε.
Η ΜΗ γνώση της διαφοράς και το φαινόμενο της “Κανονικοποίησης της Παρέκκλησης” – Normalisation of Deviance ή“Λαϊκή σοφία”, οδηγούν στην διαχείριση των Swans ως Κόκκινες Καταστάσεις και την διαχείριση των Κόκκινων Καταστάσεων ως Swans.
Το πρόβλημα
Πρόκειται για καταστάσεις που κρατάνε τα επίπεδα της αδρεναλίνης υψηλά, αποτέλεσμα του οποίου είναι ο υπερκορτιζολισμός.
Η κορτιζόλη είναι η αιτία που προκαλεί το φαινόμενο Fight or Flight, το οποίο είναι τρόπος αντίδρασης του ανθρώπου όταν βρίσκεται μπροστά σε επικείμενο κίνδυνο.
Ο όρος Fight or Flight είναι συνήθως μέρος της έρευνας του Ανθρώπινου Παράγοντα – Human Factors.
Γίνεται όμως και χειρότερο.
Η κορτιζόλη προκαλεί απώλεια μυϊκής μάζας, εναπόθεση λίπους, υπεργλυκαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, οστεοπόρωση, καταστολή της ανοσολογικής αντίδρασης και ελαττωμένη παραγωγή συνδετικού ιστού που μπορεί να οδηγήσει σε φτωχή επούλωση τραυμάτων.
Σε υψηλές συγκεντρώσεις εμφανίζει αλατοκορτικοειδή δράση, προκαλώντας κατακράτηση ιόντων νατρίου και απέκκριση ιόντων καλίου από τους νεφρούς.
Η κορτιζόλη είναι επίσης απαραίτητη για τη φυσιολογική παραγωγή επινεφρίνης από τον μυελό των επινεφριδίων.
Θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες.
Επιπτώσεις της Κορτιζόλης
Όταν το στρες αυξάνει σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή και άνω του μέσου όρου για πολύ μεγάλο διάστημα (όπως πχ στην κατάθλιψη), τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό είναι υψηλά και προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, φθείροντας τον οργανισμό.
Αν δείς σε ντοκιμαντέρ μια ζέβρα που βόσκει, τη στιγμή που νομίζει ότι ακούει θόρυβο τινάζεται για να δει τι συμβαίνει. Αυτό κάνει η κορτιζόλη. Είναι σχεδιασμένη για να μας διατηρεί στην ζωή.
Είναι το πρώτο στάδιο του Fight Or Flight.
Μας κάνει «παρανοϊκούς» με όλες τις αισθήσεις σε υπερδιέγερση, ώστε να ψάξουμε για τον κίνδυνο, αυξάνοντας ταυτόχρονα τους καρδιακούς παλμούς.
Ποιός έχει τον έλεγχο;
Το “ωραίο” με την κορτιζόλη είναι ότι όταν εργάζεσαι σε ένα περιβάλλον με άλλους ανθρώπους και σου πουν ότι δείχνεις νευρικός, γίνονται και αυτοί νευρικοί.
Έτσι κι εμείς όταν πάμε στην δουλειά και κάποιος πει: «Νομίζω θα γίνουν απολύσεις», ”φρικάρουμε” όλοι μας και αρχίζουμε να ρωτάμε και να ψάχνουμε, σαν να είμαστε όλοι παρανοϊκοί.
Ο κάθε ένας σκέφτεται ότι του’ρθει, όπως: «Δεν έπρεπε να έχω ανοίξει το στόμα μου σ’ εκείνο το Meeting». Αρχίζουμε να γινόμαστε τρελοί και η καρδιά να χτυπάει τρελά!
Τι κάνεις αν ακούσεις θόρυβο μέσα στη νύχτα ενώ κοιμάσαι; Πετάγεσαι. Ξυπνάς και τον διπλανό σου. Και τι κάνει; Ακριβώς το ίδιο. Πετάγεται έντρομος. Και μετά τι κάνεις; Ψάχνεις να δεις. Γιατί την όρασή σου την εμπιστεύεσαι. Είναι η φύση μας τέτοια.
Και αν δεν δεις κάτι; Ανακουφίζεσαι. Ουουφ!!! Φεύγει δηλαδή η κορτιζόλη από το σώμα, ηρεμούμε και επανέρχεται ο καρδιακός ρυθμός.
Η κορτιζόλη για να μας δώσει αυτήν την παραπάνω ενέργεια που μας κάνει παρανοϊκούς, χρειάζεται να «κλείσει» τα μη ουσιώδη συστήματα, ώστε να τροφοδοτηθεί από κάπου. Έτσι κλείνει «συσήματα» όπως η ανάπτυξη.
Δεν χρειάζεσαι τα ακροδάχτυλα σου εκείνη την στιγμή. Τα κλείνει.
Το άλλο που κλείνει είναι το ανοσοποιητικό σύστημα. Δεν χρειάζεται εκείνη την στιγμή.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν θα έπρεπε να έχεις κορτιζόλη στο σύστημά σου συνέχεια. Πρέπει να είναι σε μικρή δόση, μία κι έξω.
Τι γίνεται λοιπόν όταν πάμε σε ένα περιβάλλον εργασίας στο οποίο δεν νιώθουμε ασφάλεια;
Λαμβάνουμε συνέχεια μικρές δόσεις κορτιζόλης κατά την διάρκεα της ημέρας. Ένα από τα πράγματα που κάνει η κορτιζόλη είναι να αναστέλλει την δράση της ωκυτοκίνης.
Βάση βιολογίας λοιπόν αν εργαζόμαστε σε ένα περιβάλον με υψηλό στρες, δεν αισθανόμαστε ασφαλείς και γινόμαστε βιολογικά λιγότερο ενθουσιώδεις και γενναιόδωροι. Δεν νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον, γιατί είμαστε απασχολημένοι με το να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας.
Ζούμε σε μια εποχή με μερικές από τις καλύτερες σχολές ιατρικής, τα καλύτερα ιατρικά συστήματα, τους καλύτερους γιατρούς, νοσοκομεία και φάρμακα. Εξήγησε τότε πως γίνεται να έχει αυξηθεί ο διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και οι καρκίνοι.
Και δεν έχει να κάνει με την διατροφή μόνο!
Οι δουλειές μας μας σκοτώνουν!!!
Και οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι είναι οι Leaders.
Ξέρουμε επίσης γονείς που γυρνάνε σπίτι εξουθενωμένοι από το στρες, μαθαίνοντας με τον τρόπο αυτό στα παιδιά τους ότι αυτό είναι η δουλειά.
Είναι κάτι που μας κάνει δυστυχισμένους.
Χειρότερα δε όταν επιστρέφουν σπίτι αναστατωμένοι και θυμωμένοι, το οποίο έχει αρνητικό αντίκτυπο στα παιδιά τους, τα οποία από στατσιστικές υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να γίνουν θύτες Bullying εξαιτίας των δυστυχισμένων γονιών τους που βιώνουν ανασφάλεια και στρες.
Οπότε; Τι θα κάνετε γι αυτό;
Η ηγεσία δεν είναι βαθμός κατάταξης, Δεν είναι θέση εργασίας.
Είναι Απόφαση. Είναι Επιλογή!
Δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την θέση σου στην επιχείρηση ή τον οργανισμό.
Αν αποφασίσεις να φροντίσεις τον άνθρωπο που βρίσκεται αριστερά σου και αυτόν στα δεξιά σου, τότε έχεις γίνει ηγέτης.
Για να μπορείς να τους φροντίσεις ωστόσο, χρειάζεται να χτίσεις Ανθεκτικότητα και την ποιότητα του Μη Εύθραυστου, για τα οποία σου μιλάω σε αυτό το άρθρο.
Βιβλιογραφία: Simon Sinek, Nasim Taleb, Chris Voss, Bob Iger, Daniel Kahneman
Διάβασε επίσης:
Βάζοντας τη νοοροπία της Σπηλαιοκατάδυσης να δουλέψει στο VUCA και την Επιχειρηματικότητα
Pingback: Bailout Human Synthesis. Τι Σημαίνει; - Spyros Kollas